Tylko 46 proc. opakowań plastikowych nadaje się do recyklingu. Eksperci wskazali, jakie kroki musi podjąć biznes, by wdrożyć GOZ dla opakowań w Polsce

18.10.2023

Zanieczyszczenie plastikiem, w tym odpadami opakowaniowymi, stanowi jedno z najpilniejszych wyzwań środowiskowych naszych czasów. To, jak powinien na nie odpowiadać biznes od 3 lat pokazuje Polski Pakt Plastikowy, zrzeszający przedstawicieli całego łańcucha wartości opakowań z tworzyw sztucznych.

10 października odbyła się konferencja Paktu „Wiele wyzwań – wspólna wizja opakowań w obiegu zamkniętym”, podczas której eksperci omówili najpilniejsze kwestie związane z zamknięciem obiegu opakowań z tworzyw sztucznych w Polsce. Jakie działania powinien podjąć biznes?

W czym tkwi problem? Analiza rynku opakowań i wskazanie kluczowych obszarów zmian

O opakowaniach z tworzyw sztucznych wprowadzanych na polski rynek nie wiemy dziś zbyt wiele – w obecnym systemie sprawozdawczym firmy są zobowiązane jedynie do raportowania całej masy opakowań z tworzyw sztucznych. Informacje dotyczące obecności w portfolio opakowań nadmiernych i problematycznych, udziału surowców wtórnych w opakowaniach wprowadzonych do obrotu, czy udziału opakowań nadających się do recyklingu nie są gromadzone i analizowane na poziomie systemowym. Największym dostępnym opracowaniem w tym zakresie są Raporty roczne Paktu, obejmujące dane z firm odpowiadających za ¼ masy opakowań wprowadzanych do obrotu w Polsce.

– W Pakcie – jak w soczewce – widać sytuację, w której znajduje się dziś cały rynek. W opublikowanym we wtorek Raporcie[1] za rok 2022 przeanalizowaliśmy poziom wdrażania GOZ w opakowaniach z tworzyw sztucznych przez naszych członków i zidentyfikowaliśmy najważniejsze wyzwania na kolejne lata. To właśnie z twardych danych wyciągamy lekcje na przyszłość i na ich podstawie wyznaczamy kierunki działań nie tylko dla członków Paktu, ale i dla całej branży – skomentowała Dorota Żmudzińska, Ekspertka ds. GOZ z Sekretariatu Polskiego Paktu Plastikowego.

Wynikiem analizy było między innymi wskazanie czterech kluczowych obszarów działań, które zostały omówione podczas eksperckich sprintów dyskusyjnych w trakcie Konferencji.

Które opakowania należy zmienić? Znajomość portfolio opakowań to pierwszy krok do zbudowania strategii

Pierwszym priorytetem wyznaczonym przez Pakt jest znajomość portfolio opakowań w firmach i, w oparciu o nią, wdrażanie strategii dalszych działań. Jak wskazała Joanna Kasowska, Dyrektor Jakości i Standardów Zarządzania Żywnością z Żabka Polska: – Nie da się zamykać obiegu bez ekoprojektowania, a ekoprojektowania nie da się wdrożyć bez znajomości portfolio. Ta wiedza jest niezbędna, żeby wiedzieć, które opakowania nadają się do recyklingu i są zrównoważone w najwyższym możliwym stopniu. W Żabce mamy politykę ekoprojektowania i wiemy, w jakich opakowaniach na pewno nie wprowadzimy na rynek produktów marki własnej. Mówiąc o strategiach, warto również wyznaczać horyzont czasowy planowanych zmian i konsekwentnie realizować kolejne zapisy.

Agnieszka Koc, Dyrektorka ds. Ochrony Środowiska w sieci Biedronka wspomniała przy tym również o konieczności budowania realnego zrozumienia dla celów środowiskowych wśród różnych działów organizacji. Celem jest, by strategia opakowaniowa była integralną częścią działań całej firmy. Zdaniem Dyrektorki należy również pamiętać o regularnym poddawaniu podejmowanych działań rewizji wewnętrznej.

Opakowania giętkie – najpilniejsze wyzwanie w zamykaniu obiegu

Saszetki, opakowania na chipsy czy batoniki – opakowania giętkie to jedna z najszybciej rozwijających się kategorii opakowań na świecie, która według danych Fundacji Ellen MacArthur już teraz stanowi od 30 do nawet 40% wszystkich opakowań globalnie. Jednocześnie nie mamy dziś na świecie infrastruktury, by zagospodarować takie opakowania. Działania w zakresie opakowań giętkich muszą więc obejmować zarówno eliminację opakowań nadmiernych, jak i przeprojektowanie tych, z których użycia nie da się zrezygnować.

Skuteczna redukcja pierwotnych tworzyw sztucznych

Innym kluczowym wnioskiem, jaki wybrzmiał podczas Konferencji, jest konieczność zmniejszenia zużycia surowców pierwotnych w opakowaniach. Jedną ze ścieżek, oprócz eliminacji opakowań nadmiernych i zmniejszania masy opakowań, jest zmiana w kierunku opakowań wielorazowego użytku. Jak podkreślił Tomasz Korytkowski, Dyrektor ds. Komunikacji Korporacyjnej, Public Affairs oraz Zrównoważonego Rozwoju w Nestlé Polska, ścieżka ta wiąże się z poszukiwaniem rozwiązań i odpowiadaniem na nowe wyzwania: – Rozwiązania alternatywne, jak opakowania wielokrotnego użytku, to spore wyzwanie – pamiętajmy, że konsument szuka rozwiązań wygodnych. Drugą kwestią jest skalowalność rozwiązań – jako Nestlé prowadzimy projekty pilotażowe w tym zakresie na wielu rynkach i obserwujemy, że model sprawdzający się w jednym kraju wcale nie musi sprawdzać się w innym. Dodatkowo ogromną barierą jest brak ujednoliconego systemu – gdyby każdy producent miał mieć swój system reuse lub refill, co by to oznaczało dla konsumenta? To ogromne, niezagospodarowane jeszcze pole do współpracy między firmami.

Odpowiadając na wyzwania związane z wdrażaniem takich systemów, Polski Pakt Plastikowy zaprezentował kolejną publikację –– ABC opakowań wielorazowego użytku[2]. Celem opracowania jest wyjaśnienie kluczowych pojęć związanych z opakowaniami wielorazowymi, wskazanie kluczowych regulacji w zakresie stosowania i wdrażania systemów opakowań wielokrotnego użytku, a także przedstawienie ich możliwości i ograniczeń w oparciu o dobre praktyki z Polski i świata.

System recyklingu działający w praktyce i na dużą skalę

Ostatnim wyzwaniem wynikającym z Raportu rocznego Paktu jest brak efektywnego systemu recyklingu opakowań plastikowych, działającego w Polsce w praktyce i na dużą skalę. Edyta Urbaniak-Konik, Członek Zarządu w PreZero Bałtycka Energia podkreśliła, że podejście do systemu recyklingu musi być konkurencyjne, różnorodne i innowacyjne. Kluczowa jest jej zdaniem również świadomość wysokich kosztów wdrożenia takiego systemu. Z drugiej strony, jak pokazał przykład firmy Danone, zaprezentowany przez Paulinę Kaczmarek, Head of Sustainability w grupie spółek Danone, biznes nie musi biernie czekać na rozwiązania systemowe: – Choć mamy świadomość, jak potrzebne są rozwiązania legislacyjne takie jak ROP, nie poprzestajemy na oczekiwaniu i zastanawiamy się nad tym, co my sami jako firmy możemy dziś zrobić. Rozpoczynając nasz program zamykania obiegu opakowań z polistyrenu, podjęliśmy współpracę z organizacjami odzysku opakowań. Przeprowadziliśmy sesję dyskusyjną i przeanalizowaliśmy cały cykl życia opakowania. Dzięki temu dowiedzieliśmy się o nowej technologii dekontaminacji z Politechniki Śląskiej. Do partnerstwa zaprosiliśmy Rekopol O.O.O. i zastanowiliśmy się, co dalej. Podjęliśmy współpracę z sortowniami, które wysortowały dla nas odpowiednie opakowania. Technologia dekontaminacji okazała się skuteczna podczas testów i dziś pozwala uzyskać lepszej jakości recyklat, z którego wykonywane są m.in. doniczki, czy maty podłogowe. W kolejnych miesiącach planujemy rozwój i zwiększanie skali projektu.

Jak przyspieszyć wdrażanie GOZ w Polsce?

Analiza osiąganych rezultatów, wyznaczenie obszarów działań, dyskusja nad rozwiązaniami oraz wyznaczenie szans i barier to proces, który sfinalizują dopiero realne działania. Małgorzata Greszta z Sekretariatu Polskiego Paktu Plastikowego wskazała, jak istotna jest w tym zakresie współpraca międzysektorowa: – Coraz częściej słyszy się o konieczności współpracy między firmami. To właśnie na tej idei zbudowaliśmy Pakt. Już od ponad 3 lat tworzymy silne partnerstwo, łączące przedstawicieli całego łańcucha wartości opakowań i odpowiadające na wyzwania rynkowe. Doskonale obrazują to też przykłady wskazane przez naszych członków – to właśnie wymiana wiedzy z wprowadzającymi opakowania do obrotu pozwoliła firmie Supravis przeprojektować swoje opakowania, współpraca Biedronki z dostawcami umożliwiła realizację kolejnych wdrożeń w zakresie ekoprojektowania, a m.in. dzięki współpracy z Rekopolem Danone zbudował swój program odzysku kubeczków po nabiale. Od lat przekonujemy rynek o konieczności międzysektorowego dialogu i widzimy, że przynosi on efekty.

Firmy, które są zainteresowane wkroczeniem na ścieżkę zamykania obiegu opakowań z tworzyw sztucznych i chcą skorzystać z rozwiązań Paktu, mogą zgłaszać się pod adresem: sekretariat@paktplastikowy.pl.